Przełom w walce z lichwą – rząd przyjął projekt ustawy antylichwiarskiej
Bezpieczne zakupy na raty, „chwilówki” bez zdzierstwa, koniec z odbieraniem mieszkań za niespłacone pożyczki o wielokrotnie niższej wysokości, limity kosztów dodatkowych i surowe kary za lichwę – to pakiet przełomowych zmian w prawie, które przygotowało Ministerstwo Sprawiedliwości. Projekt ustawy antylichwiarskiej został dziś (18 czerwca 2019 r.) przyjęty przez Radę Ministrów.
– Projekt zapobiega przypadkom nadużywania silnej pozycji różnych firm pożyczkowych wobec słabszych obywateli. Bardzo często są to seniorzy, emeryci, ale też inni ludzie, których bieżące potrzeby są wykorzystywane do tego, aby narzucać różnego rodzaju opłaty i odsetki, których nie da się inaczej określić niż jako drakońskie – powiedział na konferencji prasowej po posiedzeniu rządu Premier Mateusz Morawiecki.
Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro podkreślił, że przyjęte przez rząd daleko idące zmiany w prawie konsekwentnie ograniczają możliwość egzekwowania wyższych kosztów pożyczek niż te, które zostały bardzo precyzyjnie zapisane w projekcie. Dla zobrazowania lichwiarskiego procederu, któremu przeciwdziała Ministerstwo Sprawiedliwości, Zbigniew Ziobro podał przykład niedawnej skargi, jaką skierował do Sądu Najwyższego. Sprawa dotyczyła osoby, która zaciągnęła kredyt w wysokości 15 tys. zł, musiała rocznie płacić 730 proc. kosztów pożyczki, a ta przerodziła się w należność o wysokości ponad miliona złotych.
– Tego rodzaju patologie są w Polsce udziałem tysięcy Polaków. Na porządku dziennym nasi rodacy są wprowadzani w błąd poprzez informacje, że nominalna kwota odsetek od pożyczek jest stosunkowo niewysoka. A w rzeczywistości ukryte koszty – związane z rozmaitymi marżami, prowizjami, opłatami, koniecznym ubezpieczeniem – są tak duże, że realne oprocentowanie sięga kilkuset procent – mówił minister Zbigniew Ziobro.
Zmiany w prawie mają skutecznie chronić Polaków przed plagą lichwiarzy i nadużyciami firm pożyczkowych. Mają położyć kres wykorzystywaniu niewiedzy i ufności klientów. Mają skończyć z żerowaniem przez naciągaczy na biedzie i tragediach życiowych ludzi zmuszanych do zaciągania pożyczek o lichwiarskim oprocentowaniu.
1. Nowe przepisy kończą z dowolnością w ustalaniu dodatkowych opłat za zakupy na raty. Nie będzie już można bez ograniczeń doliczać prowizji, marży, opłat za złożenie czy rozpatrzenie wniosku albo obowiązkowego ubezpieczenia, co prowadzi do sytuacji, że nieświadomi klienci nie są często w stanie spłacić rzekomo atrakcyjnie oprocentowanej pożyczki. Okazuje się bowiem, że mimo atrakcyjnej oferty „zerowych odsetek”, za nowo kupiony sprzęt muszą płacić znacznie więcej, niż wynikałoby z ceny na etykiecie.
Maksymalny limit dodatkowych opłat w przypadku zakupów ratalnych zostanie ustalony na 45 proc. kwoty pożyczki w skali roku. A jeśli zdecydujemy się na rozłożenie rat na 6 miesięcy, to dodatkowe koszty nie będą mogły przekroczyć 32,5 proc.
Limit odsetek pozostanie na obecnym poziomie, czyli maksymalnie 10 proc. w skali roku.
2. Restrykcyjne zasady będą obowiązywać przy zaciąganiu krótkoterminowych pożyczek na niewielkie kwoty, czyli chwilówek. Dziś zachęcani umiarkowanym oprocentowaniem nominalnym klienci często nie zdają sobie sprawy, jak wysoką kwotę będą musieli w rzeczywistości spłacić. Koszty pożyczki, jak przy zakupach na raty, są bowiem powiększane o wyśrubowane prowizje, marże czy opłaty.
Limit dodatkowych opłat w przypadku „chwilówek” zostanie radykalnie ograniczony do 45 proc. kwoty pożyczki w skali roku. Przy pożyczce na okres miesiąca limit ten wyniesie jednak tylko 22 proc.
Limit odsetek od samej pożyczki będzie, jak dotąd, wynosił do 10 proc. w skali roku.
3. Nie będzie więcej odbierania mieszkań i domów, pozbawiania dorobku całego życia osób, które nie spłaciły pożyczki o wielokrotnie niższej wysokości. Nowe prawo wprowadzi ścisłe limity w zakresie ustanawianych zabezpieczeń.
Zabezpieczenie pożyczek nie będzie mogło przekraczać wysokości pożyczonej kwoty powiększonej maksymalnie o 45 proc. Niedopuszczalne będzie żądanie przenoszenia własności nieruchomości na zabezpieczenie zaciągniętych zobowiązań. Wyeliminowana też zostanie możliwość prowadzenia egzekucji komorniczej z mieszkania, jeżeli wysokość zadłużenia nie przekracza 5 proc. wartości domu lub lokalu.
4. Skończy się dowolność w ustalaniu dodatkowych opłat również w przypadku pożyczek udzielanych na podstawie umów cywilno-prawnych, a więc zaciąganych np. u prywatnej osoby. Dziś windowanie dodatkowych opłat to częsta metoda lichwiarzy, by pozbawić ludzi majątków. Biorący pożyczki, którzy podpisują długie i skomplikowane umowy, często nie zdają sobie sprawy z dodatkowych kosztów, jakimi się ich obciąża.
W przypadku bankowej pożyczki konsumenckiej (to pożyczka do 255 tys. 550 zł udzielona na podstawie ustawy o kredycie konsumenckim) dodatkowe opłaty nie będą mogły przekroczyć 45 proc. kwoty pożyczki w skali roku. Maksymalne odsetki to 10 proc. w skali roku. Wskazany limit będzie także obowiązywał w przypadku bankowej pożyczki dla osoby fizycznej na wyższą kwotę.
Przy pożyczce udzielanej na podstawie umowy cywilno-prawnej limit dodatkowych opłat wyniesie 25 proc. pożyczonej kwoty.
5. Nowe przepisy wyraźnie zdefiniują, które pożyczki mają charakter lichwiarski,a za złamanie prawa będzie grozić więzienie. Skończą z zasadą, która uzależniała ściganie lichwiarza od tego, czy wiedział, że osoba biorąca pożyczkę jest “w przymusowym położeniu”, a więc np. w trudnej sytuacji życiowej i dramatycznie potrzebuje pieniędzy na zapewnienie sobie podstawowych warunków do życia, jak jedzenie, leki, opłatę rachunków. Ta uznaniowość prawa była dotąd przyczyną bezkarności lichwiarzy.
Projekt przewiduje karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat dla każdego, kto w zamian za udzielone osobie fizycznej świadczenie pieniężne wynikające m.in. z umowy pożyczki, żąda od niej zapłaty kosztów dodatkowych dwukrotnie wyższych niż maksymalne lub żąda od niej zapłaty odsetek w stopie dwukrotnie wyższej niż maksymalna.
Polska dołączy do krajów, które bezwzględnie i skutecznie walczą z lichwą. Są wśród nich Austria i Kanada, gdzie za udzielanie lichwiarskich pożyczek można trafić na 5 lat do więzienia. W Niemczech kary za lichwę sięgają 10 lat pozbawienia wolności, a w Stanach Zjednoczonych – nawet 20 lat.
Biuro Komunikacji i Promocji
Ministerstwo Sprawiedliwości
